Seizoen, seizoen wat ga je doen?
Chris Coolsma
De diplomaat
De man die me aansprak nadat ik omstreeks middernacht uit de auto was gestapt, zag eruit of hij zojuist een diplomatenconferentie had verlaten. Zijn koffertje stond aan zijn voeten. Een bij zijn das passende pochet piepte uit de borstzak van zijn donkerblauwe kostuum. Het verraste me dat hij om een slaapplaats vroeg. In de stad is geld meestal het doel van de wildvreemde die beleefd begint met ‘mag ik U iets vragen?’ Ik keek om me heen – geen mens te zien – en draaide mijn rug instinctief naar de auto. Ik reageerde traag genoeg om gelegenheid te bieden voor uitleg. Hij moest op tijd terug naar zijn AZC in Noord-Holland, maar de laatste trein was vertrokken. Zijn mobieltje was leeg. De doorgewinterde oplichter zou nu toch om geld vragen, om een slaapplaats te betalen. Ik heb nooit muntgeld bij me. Dus dan zou hij vragen of ik wilde pinnen, of even mijn bankpas uitlenen. Ik keek de diplomaat aan. Een dief had me nu al lang bedreigd of beroofd. Deze man niet. Hij gaf me kalm uitleg in behoorlijk goed Engels. Hij had de stad willen zien en was tijdens zijn wandeling de tijd en de richting vergeten. Hij besefte dat hij de trein zou missen. Waar moest hij slapen? Allerlei oplossingen schoten door mijn hoofd. Ik breng hem met de auto naar zijn AZC. Ik bel naar het AZC en laat hem bij mij overnachten. Ik geef hem geld voor een hotelkamer. De diplomaat voelde mijn aarzeling en stak nu zijn hand uit om zich voor te stellen. Dat was in die tijd gewoon, tegenwoordig voeren we een ontwijkingsdansje uit achter de ellebogen. ‘Ik heet Farhad, kom uit een boerendorp nabij Kabul’. Hij zag dat ik naar zijn kleding keek. ‘Je moet je aanpassen om te overleven, zeker als je illegaal bent.’ Hij noemde zijn familienaam en de naam van het dorp, maar die vielen onmiddellijk weg uit mijn geheugen. Dat heb ik altijd met exotische namen. Hoewel ik wist dat mijn geliefden me voor gek zouden verklaren, nodigde ik hem uit om met me mee te gaan naar ons flatje. Eenmaal binnen zou ik wel iets bedenken. Hij weigerde eerst maar ik troonde hem toch mee. In de lift zwegen we. Aan de manier waarop hij ging zitten zag ik hoe moe hij was. Hij begon direct zijn verhaal te vertellen. Elk vluchtelingenverhaal is bekend. Elk verhaal is niet te bevatten. Elk verhaal roept wroeging op over ons aandeel in de oorlogen. Farhad had acht jaar geleden moeten vluchten nadat hij het plaatsen van bermbommen had gezien. Hij had de soldaten gewaarschuwd. Daarna was hij verraden. Er was één keus: vermoord worden of vluchten. Terugkeer was onmogelijk, contact met de familie ook. Hij wilde naar Amerika, maar tijdens de tweejarige helletocht van Afghanistan naar Europa was hij door toeval in Nederland terechtgekomen. Nu moest hij door de procedure. Hij was vol goede hoop, al had hij geen geboortebewijs of paspoort. Op een dag zou hij zijn verblijfsvergunning krijgen, mocht hij werken. Dan zou hij naar Amerika reizen. Ik zat machteloos te luisteren. Uiteindelijk viel ik toch in slaap.
Nee, hij was niet verdwenen toen ik wakker schrok. Zijn gezicht was vlak boven me, ik rook rozenwater. Ik moet nu met de eerste trein mee, zei hij. Bij het station namen we afscheid. Ik heb hem nooit meer gezien.
Dit verhaal bestaat uit twee helften die waar zijn. Samengevoegd zijn ze fictie. De ontmoeting vond plaats en ik ken een Farhad, die mij zijn verhaal vertelde. Hij is nu veilig, heeft een baan. Maar de diplomaat verdween in de nacht, want ik heb hem niet mee naar huis genomen. Ik durfde niet.
8 reacties
Ik mag toch hopen dat meer mensen dit lezen Chris! Een prachtige beschrijving van onze binnenwereld in het geval van een dergelijke ontmoeting. Je wilt wel helpen maar overziet de consequenties niet. Lastige keuze, hoe ver kun je of durf je te gaan? Als vrouw zou ik daar nog meer twijfels aan kunnen toevoegen.
Maar mensen en hun rugzakje blijven boeien. Ik heb wel prachtige, bijzondere types ontmoet uit allerlei plekken van de aardbol. Een knappe Venezolaan, die ik ooit in de trein onderweg naar de uitreiking van een geschiedenisscriptieprijs (in het Victoriahotel in Amsterdam) ontmoette bleef nog een tijdje corresponderen. Zijn ideaal was een boerderij in Colombia, hij wilde me graag het land laten zien. Maar ach, ik ging studeren en we verloren het contact. Boeiende tijd, hij leerde me Spaans via teksten uit het dagboek van Che Guevara! Het mooiste zijn zulke ontmoetingen doordat het totale verschil van afkomst en belevingswereld geen rol lijkt te spelen. In de huidige wereld ben ik een stuk voorzichtiger. Waar mijn broers en zussen in de verste landen komen en soms langere tijd verblijven, heb ik genoeg aan boeken, films en documentaires die mijn reisbehoefte aardig stillen. Maar gewoon in een museum in Nederland kwam ik in gesprek met de consul-generaal van Frankrijk. Was een heel interessant uurtje. Voor mij gaat er bij elke kennismaking een hele nieuwe wereld open. Misschien dat mijn leven daarom wel zulke vreemde routes heeft gevolgd.
Dank voor weer een mooi, interessant verhaal, Mariëtte. Bij je verhaal over de Colombiaan gaat mijn verbeelding aan de haal met het gegeven dat je wel naar Colombia was gegaan. Je hebt gelijk, vrouwen lopen veel grotere risico’s. Toch ken/kende ik wel jonge vrouwen die als rugzaktoerist naar zulke landen reisden. Ze kwamen gelukkig allemaal gelukkig terug met een rugzak vol onvergetelijke indrukken en spannende ontmoetingen. Soms met een vriend en een voorgoed gespleten leven op twee continenten. Nergens meer voorgoed thuis. Zo avontuurlijk ben ik zelf niet. Ik schreef eerder al over de spannendste avonturen uit ons leven. Relatief luxe en veilig in een (kampeer)auto op niet helemaal verlaten wegen. Onze dochter reisde naar haar jeugdvriendin in Chili, getrouwd met een Chileen en wonend in Santiago. Van daaruit vloog ze naar Vuureiland voor een tocht door de bergen, grotendeels met een geblesseerde knie, en vervolgens in kleine vliegtuigjes naar het Noorden, waar ze te paard door de woestijn trok (soms afdalend langs steile duinhellingen) en romantische uren beleefde met een piloot, op het strand onder de sterrenhemel. Het kan goed gaan. En dan hebben we het nog niet over Yanthe gehad……
Dualiteit in menselijkheid- mooi en indringend- bijna ook weer een kerstverhaal!
De thema’s die mij het meeste fascineren, Jac: de gevolgen van de wisselwerking tussen toeval en besluiten. Komt door mijn leven in de beleidswetenschap. Daarin gaat het over het verband tussen feiten, oorzaak-gevolg relaties en doel-middel-relaties. Beleid is een poging tot omgaan met het toeval, tussen determinisme en voluntarisme. We proberen te begrijpen en handelen, maar er zijn altijd onvoorziene er onbedoelde gevolgen. De verbanden tussen waarheid en verbeelding fascineren me ook. In een geestig autobiografisch boek van Jackie Kay (Red Dust Road) zegt haar moeder over zojuist vertelde herinneringen: ‘may be I made it up, you get all mixed up with what’s truth and what’s not’. En ‘we never know where the story starts and the truth ends’. Daarmee probeer ik in deze column te spelen. En in de column over herinneringen die niet juist blijken te zijn (nummer 11, mei 2020).
Mooi en relevant. Ik ben sinds kort actief voor Vluchtelingenwerk Nederland. Het korte verhaal, ‘de diplomaat’, geeft iets aan van de/onze dilemma’s in de ontmoetingen met onbekende (gevluchte) mensen.
Ja, vertrouwen speelt ook hierbij weer een grote rol. Dat heb ik vooral proberen te benadrukken. Nadat ik het verhaal van de Afghaan Farhad uit zijn mond had gehoord, heb ik dezelfde dag nog een opzet gemaakt van een boek, waarin onze werelden tegenover elkaar worden geplaatst.’ Je moet verstandig zijn in het kiezen van je ouders’ (Chinees gezegde). Daar kunnen we aan toevoegen ‘je moet verstandig zijn bij het kiezen van je geboorteplek’. Farhad en ik verschillen in alles dat levens bepaalt. Geboorteplek, familiegeschiedenis, religieuze context, waarden en normen, staatsvorm, nationale geschiedenis, opleiding, scholing, welvaart. Hij moest vluchten om te overleven. Hij heeft de reis overleefd, de illegaliteit overleefd, het gevecht om status overleefd. Hij had geluk bij het ontmoeten van de juiste mensen maar ook de wijsheid in het vertrouwen van de juiste mensen. En dat boek, dat komt er niet. Geef mij maar de korte afstanden.
Een prachtige column Chris die nu voor ons allen nog meer tot de verbeelding spreekt/gaat spreken. Net gehoord, 27 februari 2022, dat er al meer dan 300.000 Oekraïners op de vlucht zijn. We kunnen nu zo weinig doen maar we zullen en moeten er voor hen zijn, zoals jij er was voor Farhad!
Weer zo’n prachtig verhaal Chris! Het deed mij direct denken aan het Bijbelse verhaal van de Barmhartige Samaritaan. Ook hij moet die twijfels gevoeld hebben, die jij heel intens hebt ervaren tijdens jouw ontmoeting met de diplomaat. Doe ik het wel of doe ik het niet? Neem ik hem wel mee naar mijn veilige plek of laat ik hem alleen achter met zijn probleem?
Ik denk dat veel mensen het soort gewetenswroeging zullen hebben, die jij waarschijnlijk een hele tijd met je zult hebben meegedragen. Om volledig te kiezen voor humaniteit zullen wij angsten moeten overwinnen.
Niet alleen een mooi verhaal, maar ook een goede les! Dank je wel!